Ljudi koji slikaju samo u snu

Čehoslovačka ima 800.000 organizovanih spiritista

Ima u mnogim zemljama spiritista koji sede oko stočića ili u mraku, inače, prizivaju duhove. Ali je retka zemlja koja kao Čehoslovačka ima 800.000 organizovanih spiritista.

Centar spiritističkog pokreta u Čehoslovačkoj ne nalazi se u Pragu, već u Radvanjicama, u Šleziji, gde spiritisti imaju i zgradu svog udruženja. Sledbenici ove okultističke nauke održali su sada svoj godišnji kongres u Pragu i tom prilikom u Klam-Kalasovoj palati priredili izložbu slika svojih članova. Ta izložba imala je za dužnost da dokaže natprirodnost spiritizma.

Izloženi su radovi preko hiljadu medijuma, ljudi koji u budnom stanju većinom nemaju baš nikakvih slikarskih sposobnosti. Oni su sposobni da stvaraju svoje čudnovate radove jedino u transu, medijskom snu.

Interesovanje publike bilo je toliko da je izložba morala biti dvaput produžavana. Na poseti odista mogli bi spiritistima pozavideti i najveći umetnici.

Motivi spiritističkih slika nisu uzeti samo iz našeg ovozemaljskog života nego uglavnom iz duhovne ili astralne oblasti kojoj spiritisti poklanjaju svu svoju pažnju. Vidimo tu predele na planetama, tajanstvene demone, prepotopske pojave i geološke oblike naše zemlje u raznim fazama. Tu su , dalje, simboli bogatstva, greha, kazne. Na slikama su pretstavljeni ne samo događaji iz najstarijih biblijskih vremena nego i ličnosti iz preistorijskog doba.

U suštini, sve su to dela diletanata i između ovih mnogobrojnih slika i crteža teško je naći bar jedan jedini značajniji talenat. Izgleda da se ni „duhovi“ koji su ovim slikarima vodili poslušnu ruku ne ističu nekim naročitim umetničkim talentom i fantazijom. Palate na Marsu, na primer, imaju i baroka i secesije u isti mah, palate u potonuloj Atlantidi potsećaju na indijske pagode. Pa ipak su mnoge slike neobično zanimljive.

Jedna udovica koja u transu slika svačim pa i prstom izložila je slike iz stare iz stare Indije i Egipta, za koje su naučnici najavili da su vanredno tačne. Udovica u budnom stanju ne može da nacrta ni najprimitivniji dečji crtež.

Jedan drugi gospodin sa univerzitetskim obrazovanjem, koji je u školi bio najgori crtač, naslikao je za petnaest godina nekoliko stotina slika. On tvrdi da je njegov inspirator jedan duh koga on naziva Belim Cvetom i koji se momentalno nalazi na planeti jednog nama nepoznatog sunčanog sistema.

Na izložbi su zastupljene tri vrste medijuma. Jedni koji rade pri punoj svesti, ali bez sopstvene volje; drugi koji slikaju u polusvesnom i treći sasvim mehaničkom stanju.

U većini slučajeva medijum ne zna šta su ove slike. Tek pomoću drugog medijuma saznaje on da ove njegove slike predstavljaju, recimo, predeo sa jedne planete u Mlečnome Putu ili čoveka iz ledenog doba.

Osim slika, izloženi su ovde i neki rukopisi. To su spisi medijuma koji pišu jezikom čije reči ne razumeju. Često ne znaju ni azbuku. Ima ih koji u transu savršeno pišu starokineski, grčki, gotski. Ne samo to: na izložbi su i čitave knjige ispisane jezikom kojim, kako spiritisti tvrde, govore stanovnici na Marsu. Ili jezikom za koji ni medijum ne zna čiji je i koji nijedan filolog ne može da odgonetne.

Posetilac izložbe, za sve vreme dok gleda ove slike, nalazi se u mučnom raspoloženju; kao da je u nekoj teškoj bolesti. Kada napusti ovu zgradu, prosto mu odlane. Izgleda kao da se probudio iz neprijatnog sna.

POLITIKA, Beograd, 25. jun 1933.

Rastko Petrović